Diyarbakır’ın Ergani ilçesinde yer alan ve Neolitik Dönem’e ışık tutan Çayönü Tepesi tarihi bulgularıyla dünya uygarlık tarihine önemli katkılar sunmaya devam ediyor. Çayönü Tepesi insanlığın avcılık ve toplayıcılıktan üreticiliğe geçtiği ilk yerleşim yerlerinden biri olarak kabul ediliyor.
Mevsimlik kadın işçiler "tarih işçisi" oldu
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Müzecilik Bölümü’nden Doç. Dr. Savaş Sarıaltun’un başkanlık ettiği kazı çalışmaları 34 işçi ve 14 arkeolog ile titizlikle yürütülüyor. Ekibin önemli bir kısmını kadın işçiler ve arkeologlar oluşturuyor; 30 işçi ve 10 arkeolog kadroda yer alıyor.
Çayönü Tepesi’nin tarihi
Çayönü Tepesi, Diyarbakır’ın Ergani ilçesinin 7 kilometre güneybatısında, Ergani Ovası’nın kuzeyinde yer alan bir yerleşim alanıdır. Yaklaşık 12 bin yıl öncesine dayanan bu yerleşim insanlık tarihinin en önemli dönüm noktalarından biri olan Neolitik Dönem’in izlerini taşır.
İlk tarımsal faaliyetlerin yapıldığı yerlerden biri
Çayönü Tepesi avcılık ve toplayıcılıktan üreticiliğe geçilen ilk yerleşim yerlerinden biri olarak tarımın başlangıç noktalarından biri kabul ediliyor. Bu dönemde insanlar ilk kez burada bitki ve hayvanları evcilleştirerek tarıma ve yerleşik düzene geçmişlerdir. Bu durum sadece Anadolu’nun değil aynı zamanda Yakındoğu ve Levant coğrafyasının da Neolitik Dönem kültür tarihini en iyi yansıtan yerlerden biri olmasını sağlamıştır.
1964’ten günümüze Çayönü kazıları
Çayönü Tepesi’ndeki kazı çalışmaları ilk kez 1964 yılında İstanbul Üniversitesi Prehistorya Bölümü’nün kurucularından Prof. Dr. Halet Çambel ve Chicago Üniversitesi’nden Prof. Dr. Robert John Braidwood tarafından başlatıldı. İlk yıllarda yürütülen bu ortak projede tarih öncesi arkeolojisi açısından büyük bir adım atıldı. 1987-1992 yılları arasında kazı başkanlığı görevini Prof. Dr. Mehmet Özdoğan devraldı. Daha sonra 2015-2023 yılları arasında kazılar Prof. Dr. Aslı Erim-Özdoğan tarafından yönetildi. Şu anda ise kazılar Doç. Dr. Savaş Sarıaltun liderliğinde devam ediyor.
Dünya kültür tarihine ışık tutan bir yerleşim
Çayönü Tepesi sadece Türkiye’nin değil dünya kültür tarihinin de en önemli arkeolojik alanlarından biri olarak kabul ediliyor. Yerleşik hayata geçişin ve tarım devriminin başlangıcına dair ipuçları veren bu yerleşim yeri Neolitik Dönem’in anlaşılmasında kilit rol oynuyor.
