Hukukçular savaş hukukuna göre gözaltına alınan kişilerin aşağılama veya kamuya teşhir edilmesinin yasak olduğunu söylüyor.
BBC Verify, Kasım’dan bu yana İsrailli askerlerin paylaştığı yüzlerce saatlik videoları izleyerek gözaltındaki sekiz kişiyi teşhis etti. Israil ordusu, videolardan birini çeken bir askerin sözleşmesinin feshedildiğini, bu tür videoların ordunun değerlerini yansıtmadığını belirtti. Diğer sorularımıza ise yanıt vermedi. Birleşmiş Milletler’in uluslararası ceza mahkemelerindeki kıdemli danışmanı Dr. Mark Ellis bu videoların, savaş esirlerine yönelik uluslararası kuralların ihlali anlamına gelebileceğini söyledi. Üçüncü Cenevre Sözleşmesi’nin 31. maddesi savaş esirlerinin şiddet, tehdit, aşağılama veya kamuoyunun merakından korunması gerektiğini belirtiyor.
Muvazzaf askerler
Tespit ettiğimiz videolardan sekizi, İsrailli askerler tarafından kamusal alanda çekilen ve internette herkese açık bir şekilde paylaşılan videolardı. Hukukçular, İsrailli askerlerin videodaki davranışlarının kötü muamele olarak sınıflandırılabileceğini söylüyor. Videolardaki askerler de kimliklerini saklamaya ihtiyaç duymayan muvazzaf askerlerden oluşuyor.
Bu askerlerden biri Yossi Gamzoo Letova.
Aralık başından bu yana YouTube hesabında çok sayıda video yüklemiş. Videolarda bağlı olduğu birlik de görülüyor. 24 Aralık 2023’te paylaştığı videoda gözaltında, kıyafetleri çıkarılmış, elleri bağlanmış ve elindeki yaradan kan akan bir Filistinlinin sorgulanması yer alıyor. Videoda okulun logosunun yer alması sayesinde, buranın Gazze’nin kuzeyindeki Gazze Koleji binası olduğunu tespit ettik. Videonun geri kalanında da gözaltındaki Filistinlinin bir sokakta çıplak ayak yürüdüğü görülüyor. Konu hakkında bir açıklama yapan İsrail ordusu görüntünün sorgulama sırasında çekildiğini, Filistinli kişinin yaralı olmadığını, görüntüleri yayımlayan askerin sözleşmesinin feshedildiğini aktardı.
Videolar kaldırıldı
Letova’nın paylaştığı videolardan bir diğerinde de gözaltındaki yüzlerce Filistinlinin bir stadyuma götürüldüğü görülüyor. Stadyumun Gazze’deki Yarmuk Stadı olduğunu tespit ettik. Videoda gözaltındaki kişilerin çoğunun kıyafeti, yalnızca iç çamaşırları kalana kadar çıkarılmış. Bazılarının gözleri bağlanmış ve yerde diz çökmeye zorlanmış. Stadyumda, üç kadının da aralarında olduğu bir grubun diz çöktüğü kalenin üstüne İsrail bayrağı asılmış. Kadraja birden fazla kere giren bir İsrail askeri, çekildiğinin farkında gözüküyor. Üniformasındaki işaretlerden bir yarbay veya tabur komutanı olduğu anlaşılıyor. Letova’nın YouTube hesabında paylaşılan bu iki video da, BBC’nin İsrail ordusuyla temasa geçmesinden kısa süre sonra silindi.
TikTok videoları
Başka bir İsrail askeri tarafından TikTok’a yüklenen iki videoda gözleri bağlanarak gözaltına alınmış Filistinliler yer alıyor. Silahlı İsrailli askerler bu kişilerin yanlarında poz veriyor. 14 Aralık’ta paylaşılan bir videonun arka planında İbranice bir rap şarkısı var.
Videoda baş parmağını kaldırarak poz veren İsrailli askerin adının Ilya Blank olduğunu tespit ettik. Paylaştığı başka bir videoda da gözü bağlanarak yere yatırılmış bir adamın etrafında, İsrail askeri olduğu anlaşılan kişiler bulunuyor. Videolarında kullanılan fotoğrafların bir kısmının Gazze’nin kuzeyinde çekildiğini tespit ettik. İsrail ordusu ve TikTok’la iletişime geçmemizin ardından videolar kaldırıldı.
Hukuki boyut
BM danışmanı Dr. Mark Ellis, savaş esirlerinin aşağılanmaması, küçük düşürülmemesi ve kamuoyunda onlara yönelik merak uyandırılmaması gerektiğini söylüyor: “İnsanları iç çamaşırlarıyla yürütüp bunu videoya almak kesinlikle bu kuralın ihlalidir.
“Mevcut kurallar bu yapılanların hiçbirine izin vermez.”
İsrail ordusunun etik kurallarının hazırlanmasına yardım eden Prof. Asa Kasher, bu görüntülerin İsrail ordusunun kendi kurallarına da aykırı olduğunu belirtiyor. Gözaltına alınan bir kişinin üstünde silah olup olmadığını anlamak için kısa süreliğine kıyafetlerinin çıkarılabileceğini söyleyen Kasher bu anların videoya alınıp kamuoyuyla paylaşılmasınınsa herhangi bir gerekçesi olamayacağını vurguluyor:
“Onları aşağılamak için yarı çıplak bırakmışlar.”
İnsan hakları hukukçusu Michael Mansfield da bu videonun bir Birleşmiş Milletler mahkemesince incelenmesi gerektiğini aktarıyor: “Çatışmalar sırasında savaş esirlerine nasıl muamele edilmesi gerektiği hakkında çok katı kurallar vardır. Onlara saygı göstermeniz gerekir.” Videolardan altısını gönderdiğimiz TikTok, bunların platform kurallarını ihlal ettiğini söyledi. TikTok, “şiddetli trajedilerin kurbanlarını aşağılamayı hedefleyen” içeriklere tolerans göstermediklerini belirtti.
Daha sonra bu videolar platformdan kaldırıldı.
Bir YouTube sözcüsü de 7 Ekim’den bu yana on binlerce zararlı videoyu kaldırdıklarını, binlerce hesabı kapattıklarını ve yüklenen içerikleri takip eden ekiplerinin olduğunu aktardı.
