Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü'nde bulunan Türkiye'nin tek ters lale koleksiyon bahçesinde, yılın sadece 20 günü hayatta kalan ters laleler çiçek açtı. Doğada nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan bu endemik çiçeği koparanlara, 2025 yılı itibarıyla 577 bin lira ceza uygulanıyor.
Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü'nde bulunan Türkiye'nin tek ters lale koleksiyon bahçesinde, 34'ü ülkenin çeşitli bölgelerinden, 4'ü ise yurt dışından temin edilmek üzere toplam 38 tür bulunuyor. Ters laleleri Türkiye'nin birçok ilinin doğasından özel izinle topladıklarını belirten Ziraat Mühendisi Meral Aslay, “Ters lalelerde kültüre alma ve ıslah çalışmaları 2006 yılından beri yürütülüyor. Bu çalışmalar uzun soluklu olup, bir melez birey elde etmek için 4-7 yıl gibi bir süre gerekmektedir. Çalışmalarımız sonucunda 27 adet melez çeşit adayı elde edilmiştir” dedi.
İzin alınması gerekiyor
Ters lale türlerinin çoğunun endemik olup koruma altına alındığını belirten Aslay, bazı türler üzerinde farklı disiplinlerde çalışmalar yürütüldüğünü vurgulayarak, bu sayede hem gelecek nesillerin kullanımına sunulduğunu hem de korunmuş olduğunu ifade etti. Aslay, şöyle konuştu:
"Doğadan soğanlı bitki toplamak için Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü'nden izin almak suretiyle çalışma yapılabiliyor. Biz de araştırma izni aldıktan sonra 2006 yılından itibaren Erzincan, Erzurum, Bitlis, Ardahan, Kars, Van, Hakkari, Elazığ, Malatya, Ağrı, Siirt, Şırnak, Adıyaman, Şanlıurfa, Kahramanmaraş, Edirne, Antalya, Muğla, Bayburt, Tunceli, Gaziantep ve Hatay illerinden 34 türe ait materyal topladık. Enstitü Ters lale Koleksiyon Bahçesi'nde 34 tür ülkemize ait 4 tür ise yut dışından temin edilmiş olup toplamda 38 tür bulunuyor"
Koruma altına alındı
Erzincan'da Türkiye'nin tek ters lale genetik kaynakları bahçesi oluşturulduğunu söyleyen Ziraat Mühendisi Meral Aslay sözlerine şu şekilde devam etti:
"Türkiye ters lale bahçesinde bulunan 38 türe ait 82 popülasyonun muhafazası ve devamlılığının sağlanmış olması sebebiyle doğal kaynaklarımızın sürdürülebilirliği ve biyoçeşitliliğimizin korunması çalışmalarına önemli katkıda bulunuldu. Öncelikle doğada gittikçe popülasyon sayıları azalan ters lale türleri gelecek nesiller için koruma altına alındı. İleride yapılacak bilimsel çalışmalara kaynak olacak. Toplumun ters lale türlerini tanımasına hizmet edilirken, geliştirilen ters lale çeşitleri süs bitkisi olarak peyzaj alanında kullanılabilecek.
Aynı zamanda bu bitkilerin kültür ortamlarında üretimleri teşvik edilerek doğadan izinsiz toplamanın önüne geçilecek. Ters lale (Fritillaria) cinsi ülkemizin önemli gen kaynakları içerisinde yer alıyor. Dünyada 170 tür mevcut olup bunun 52 türü ülkemiz doğasında yer alırken bunların 29 tür endemiktir. Bu durum bizim ne kadar zengin olduğumuzun bir göstergesidir.
"Bu türlerin doğadan izinsiz toplanması ve doğanın tahrip edilmesinin cezası 2025 yılı itibariyle tam 577 bin liradır. Kuruluş tarihi 1986 yılı olan Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü'ne bağlı 49 araştırma enstitüsü içerisinde yer almaktadır. Enstitüde kurulmuş olan koleksiyon bahçesi 2 dönümlük bir alanda 38 türe ait 1526 adet saksı ve 22 adet yetiştirme tavası bulunmaktadır. Dünyada ters lale cinsinde çok fazla çalışma yapılmamıştır.
Ülkemizde ise 2006 yılından itibaren kültüre alma ve ıslah çalışmaları Erzincan Bahçe kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünde başlamıştır. Türkiye'de ters lale ıslah çalışmaları bir ilktir. Çalışmalar TAGEM tarafından desteklenmiş, seleksiyon ıslahı ve melezleme ıslahı yöntemi kullanılarak ülkemizin tamamen yerli menşeli ilk ters lale çeşitleri geliştirilerek ıslahçı hakları koruma altına alınmıştır."
