Türkiye’nin önde gelen beyaz et üreticilerinden Şenpiliç’in “Annemin Köftesi Piliç Kasap Köfte” ürününde tespit edilen Listeria monocytogenes (kısaca L. monocytogenes) bakterisi, 10 Nisan 2025’te gıda güvenliği tartışmalarını alevlendirdi. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ölümcül olduğu için ürünlerin toplatılmasına karar verdiği bu bakteri, halk sağlığını tehdit eden ciddi bir risk olarak öne çıkıyor. Peki, bu bakteri nedir, nasıl bulaşır ve hangi belirtilerle kendini gösterir? İşte detaylar…
L. monocytogenes, gıda kaynaklı enfeksiyonlara yol açan bir bakteri türü olarak biliniyor ve özellikle bağışıklık sistemi zayıf kişilerde ölümcül olabiliyor. Şenpiliç olayında olduğu gibi, genellikle işlenmiş gıdalarda rastlanan bu mikroorganizma, soğuk ortamlarda bile çoğalma yeteneğiyle dikkat çekiyor. Şimdi, bu bakterinin özelliklerini, bulaşma yollarını ve belirtilerini inceleyelim.
L. Monocytogenes Nedir?
L. monocytogenes, Listeria cinsine ait bir bakteridir ve gram-pozitif, çubuk şeklinde bir mikroorganizmadır. Doğada yaygın olarak bulunur; toprakta, suda, bitkilerde ve hayvanlarda yaşayabilir. Gıda sektöründe ise özellikle pastörize edilmemiş süt ürünleri, çiğ et, hazır gıdalar ve sebzelerde tespit edilir. Şenpiliç olayında köfte gibi işlenmiş bir üründe bulunması, üretim veya paketleme süreçlerinde bir hijyen sorununa işaret edebilir. Bakteri, 0-45°C arasında çoğalabilir ve buzdolabı sıcaklıklarında (4°C) bile aktif kalır, bu da onu diğer gıda kaynaklı patojenlerden ayırır.
Nasıl Bulaşır?
L. monocytogenes, genellikle kontamine gıdalar yoluyla insanlara bulaşır. Şenpiliç’in köftesindeki gibi, bakterinin bulaşma yolları şunlardır:
- Çiğ veya Yetersiz İşlenmiş Gıdalar: Et, süt, peynir gibi ürünlerde bulunabilir.
- Hijyen Eksikliği: Üretim tesislerinde ekipmanların yeterince temizlenmemesi veya çapraz bulaşma.
- Soğuk Zincir Sorunları: Bakteri soğukta çoğaldığı için, uygun saklama koşulları sağlanmazsa risk artar.
- Doğal Kaynaklar: Toprak veya sudan gıdalara geçebilir; örneğin yıkanmamış sebzeler.
Bulaşma, gıdanın tüketilmesiyle olur ve genellikle pişirme bakteriyi öldürse de, hazır gıdalarda bu adım atlanırsa tehlike büyür. Şenpiliç vakasında, köftenin üretim sürecinde bir kontaminasyon olduğu düşünülüyor.
Belirtileri ve Özellikleri
L. monocytogenes’in yol açtığı hastalığa listeriyozis denir ve belirtileri bulaştıktan 3 gün ile 70 gün arasında ortaya çıkabilir. Belirtiler şunlardır:
- Hafif Vakalar: Ateş, kas ağrısı, baş ağrısı, mide bulantısı ve ishal.
- Ağır Vakalar: Menenjit (beyin zarı iltihabı), ensefalit, kan zehirlenmesi (sepsis). Hamilelerde düşük, erken doğum veya ölü doğum riski taşır.
- Risk Grupları: Yaşlılar, hamileler, yenidoğanlar ve bağışıklık sistemi zayıf kişilerde ölümcül olabilir.
Bakterinin özellikleri arasında soğuk toleransı (4°C’de çoğalır), tuz ve asit direnci (işlenmiş gıdalarda hayatta kalır) ve biyofilm oluşturma yeteneği (temizliği zorlaştırır) yer alır. ABD’de每年300’den fazla ölüme neden olan bu bakteri, Şenpiliç olayında olduğu gibi gıda güvenliği standartlarının önemini bir kez daha vurguladı.
