Ramazan Bayramı’nın manevi coşkusu yaşanırken, teşrik tekbirinin bestecisi merak konusu oldu. İslam tarihindeki kökeni ve musikiyle buluşması, bu zikrin hikayesini daha da anlamlı kılıyor.
Teşrik Tekbiri Bir Beste mi?
Teşrik tekbiri, “Allahu ekber, Allahu ekber, lâ ilâhe illallahu vallahu ekber…” sözleriyle bayram namazlarından sonra okunan bir zikir. Ancak bu metin, bir bestecinin eseri değil, Hz. Muhammed’in sünnetine dayanan bir ibadet geleneği. Hz. İbrahim ve Hz. İsmail’in anısına ithaf edilen teşrik tekbiri, sahabe döneminde toplu şekilde icra edilmeye başlandı.
Musikideki Yeri: Osmanlı’dan Gelen Gelenek
Osmanlı döneminde, teşrik tekbiri makamlarla zenginleştirilerek okundu. Hafız Zekâi Dede gibi bestekârlar, dini metinlerin musikiyle icrasında öncü olsa da, teşrik tekbirine özgü bir beste belirli bir kişiye atfedilmez. Segâh ya da Hicaz makamlarıyla okunan bu zikir, Türk musikisinin manevi mirasının bir parçası.
Teşrik Tekbiri: Bir Beste Değil, Dini Gelenek
Teşrik tekbiri, “Allahu ekber, Allahu ekber, lâ ilâhe illallahu vallahu ekber, Allahu ekber ve lillâhil-hamd” sözleriyle bilinen ve bayramın simgelerinden olan bir zikirdir. Ancak, bu metnin bir “bestecisi” bulunmuyor. İslam tarihindeki kökeni, Hz. Muhammed’in sünnetine dayanıyor. Hz. İbrahim ve Hz. İsmail’in hatırasına ithaf edilen teşrik tekbiri, sahabe döneminde bayram namazlarından sonra toplu olarak okunmaya başladı. Dolayısıyla, bir sanat eserinden ziyade dini bir ibadet geleneği olarak hayat buldu.
Osmanlı’da Musikiye Kavuştu: Zekâi Dede’nin İzleri
Teşrik tekbirinin makamlarla okunması, Osmanlı döneminde Türk musikisinin etkisiyle şekillendi. Segâh, Rast veya Hicaz makamlarında icra edilen bu zikir, musikişinas hafızlar ve bestekârlar tarafından zenginleştirildi. Özellikle klasik Türk musikisinin önemli isimlerinden Hafız Zekâi Dede (1776-1845), dini metinlerin makamla okunmasında öncü rol oynadı. Ancak, teşrik tekbirine özgü bir beste doğrudan bir kişiye atfedilmiyor; bu, cami ve toplu icra geleneğinin bir parçası olarak günümüze ulaştı.
Bayramın Ruhu: Teşrik Tekbiri’nin Anlamı
Ramazan Bayramı’nda camilerde yankılanan teşrik tekbiri, Müslümanlar için birlik ve şükran ifadesi taşıyor. Bestecisi olmasa da, Osmanlı’dan miras kalan musikiyle süslenmiş hali, bu zikri daha da etkileyici kılıyor. Bayramın manevi atmosferinde teşrik tekbiri, yüzyıllardır olduğu gibi inananları bir araya getirmeye devam ediyor.
