Arjantin denince bugünlerde futbol değil, imkansızı başaran bir siyasetçi akla geliyor. Dünya siyasetinde Donald Trump'la birlikte sıradışı siyasetçiler liginde zirveye oynayan isim kuşkusuz Javier Milei. Saklamadığı şekilde tam bir Trump fanatiği. Kampanyasında Trump'ın 'Amerika'yı yeniden büyük yap' sloganını Arjantini yeniden büyük yap şeklinde kullanmış bir isim. Alışılmış politikacılardan olmadığını onlarca kez gösteren Milei, Vatikan'daki Papa'nın yeryüzündeki kötülüklerin simgesi oldıuğunu söyleyerek, insanların gerekirse organlarını satabilmeleri gerektiğini savunarak seçimi kazanmayı başarmıştı.
Çökmüş bir Arjantin teslim aldı...
1980'in enflasyon ortamında ekonomi okuyan Javier Milei Aralık 2023'te göreve geldiğinde Güney Amerika'nın ikinci büyük ekonomisi olan Arjantin çöküyordu.
• Aralık ayının ilk yarısında enflasyon %7.500 seviyesindeydi
• GSYİH önceki on yıla göre %15 düştü
• Merkez bankası rezervleri: eksi 12 milyar dolar
• Neredeyse %50'si yoksulluk içinde
Durum herkesin tahmin ettiğinden daha kötüydü...
Hükümetin mali durumu tamamen çökmüştü:
Yüzde 15'lik devasa bir mali açık (Hazine'nin %5'i, Merkez Bankası'nın %10'u).
Merkez bankasının parasal tabanının 4 katı değerinde faiz getiren yükümlülükleri vardı.
Anlamı: Eğer bu borçlar vadesi geldiğinde para arzını bir gecede beş katına çıkarabilirler.
Hiperenflasyon kaçınılmaz görünüyordu. Ta ki Milei devreye girene kadar.
İlk hamlesi radikal ama gerekliydi:
Bakanlık sayısını 18'den 9'a düşürdü. Şimdi bu sayı 8'e düştü.
Daha sonra 50 bin kamu çalışanını sistematik olarak görevden aldılar.
Kurum ona "El Loco" (Deli Adam) adını takmıştı.
Ama deliliğinin de bir yöntemi vardı.
Milei, hükümet harcamaları konusunda derin bir şey anlamıştı:
Gerçek vergi yükü vatandaşların ödediği vergiler değildir.
Devlet aygıtının toplam büyüklüğüdür.
Hükümetin harcadığı her peso, üretken vatandaştan alınan bir pesodur.
Hatta daha da ileri gitti.
Harcamaların tüm kategorilerini ortadan kaldırdı:
• İllere yapılan tüm takdirî transferler durduruldu
• Durdurulan kamu işleri projeleri
• Ekonomik sübvansiyonlar kaldırıldı
• Fonların yarısını çalan sosyal program aracılarını ortadan kaldırın
Ocak ayında -ilk ayında- imkansızı başardı.
Arjantin 113 yıl sonra ilk kez gerçek mali dengeye ulaştı.
Diğer 10 yıl açık vermeden mi? Borçlarını ödemiyorlardı.
Milei, Arjantin tarihinin en büyük mali ayarlamasını gerçekleştirdi:
Sadece 6 ayda GSYH'da 15 puanlık artış.
Sonuçlar eşi benzeri görülmemişti...
Kısa bir özet:
• Toptan enflasyon: Aylık %54'ten %2'ye düştü
• Çekirdek para enflasyonu: Aylık %0,2'ye düştü
• Yoksulluk: %57'den %46'ya düşürüldü
• GSYİH: Aralık seviyelerine toparlandı
• Gerçek ücretler: Enflasyonun üzerinde büyüyor
Ama onu gerçekten dikkat çekici kılan şey şu.
Bunu asgari siyasi destekle başardı:
• Temsilcilerin sadece %15'i
• Senatörlerin sadece %10'u
• Beklentileri sıfırlayacak bir hiperenflasyon tetikleyicisi yok
• Fiyat kontrolü yok
• Sabit döviz kuru yok
Daha önceki istikrar planları bu araçlara dayanıyordu.
Milei bunu tamamen mali disiplinle başardı.
Düzenlemeleri kaldırma bakanlığı her gün 1 ila 5 düzenlemeyi kaldırıyor.
3 bin 200 reform daha planlıyorlar.
Tamamlandığında Arjantin şu ülkelerin ekonomik özgürlük seviyelerini aşacak:
• İrlanda
• İsviçre
• Avustralya
Etkisi şimdiden görülüyor.
JP Morgan, gelecek yıla ilişkin büyüme projeksiyonlarını yukarı yönlü revize etti.
Bugünkü onay oranı, başlangıçtaki popülerliğini aşmış durumda.
Arjantin Merkez Bankası da faiz indirimine devam ediyor. 300 baz puanlık indirimin ardından politika faizi yüzde 32'ye düştü.
