Mustafa Kemal Atatürk'ün liderliğindeki Milli Mücadele hareketinin temelleri, 22 Haziran 1919 tarihinde Amasya'da atıldı. İşte o tarihi belge, vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı için büyük bir adım oldu. Amasya Genelgesi olarak da bilinen bu belge, Türkiye Cumhuriyeti'nin doğuş belgesi olarak kabul ediliyor.
Milli Mücadele'nin başlangıcı olan Amasya Tamimi, Atatürk'ün Samsun'dan sonra karargahını Amasya'ya taşımasının ardından yayımlandı. Amasya Müftüsü Hacı Tevfik Efendi'nin karşılama sözleriyle şehre girişi yapılan Atatürk, burada lider kadrosuyla bir araya geldi. Ali Fuat Paşa, Rauf Bey, Refet Bey gibi önemli isimlerin katılımıyla gerçekleşen görüşmeler, Milli Mücadele'nin yol haritasını çizdi.
Belgenin içeriği ve önemi
Amasya Tamimi'nde vurgulanan noktalar arasında İstanbul'daki siyasi istikrarsızlık, bölgesel güvenlik sorunları ve Pontus çetelerinin faaliyetleri yer alıyor. Belge, vatanın bağımsızlığı için milletin gücüne dayanmanın önemini vurguluyor ve "Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır" sözüyle Türk milletinin kararlılığını ifade ediyor.
Amasya'nın tarihsel önemi
Amasya, Atatürk ve Milli Mücadele'nin Anadolu'ya çıkışının ardından ilk kez bir araya gelindiği yer olarak tarihe geçti. Burada alınan kararlar, ulusal bağımsızlık mücadelesinin önemli kilometre taşlarını oluşturdu. Amasya Tamimi, Türkiye'nin kültür ve siyasi tarihinde dönüm noktası olarak kabul ediliyor.
Amasya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Evsile, Amasya Tamimi'nin Türkiye Cumhuriyeti'nin doğum belgesi olarak kabul edildiğini belirtiyor. Atatürk'ün liderliğindeki Milli Mücadele'nin ilk adımlarının atıldığı bu belgenin Türk tarihindeki önemine değiniyor.
Amasya'nın, Atatürk ile Milli Mücadele'nin lider kadrosunun Anadolu'ya çıkışından sonra ilk defa bir araya geldiği yer olduğuna işaret eden Evsile, "Atatürk ve beraberindekiler, 12 Haziran 1919'da Amasya'ya gelmişler. 19 Haziran'da da Ankara'daki 20. Kolordu Komutanı Ali Fuat Paşa ile Rauf Bey, Ankara'dan hareketle Amasya'ya gelmiş ve burada toplanmışlar." dedi.
Yaptıkları durum değerlendirmesi sonucunda 22 Haziran 1919'da Amasya Tamimi olarak bilinen belgeyi yayımladıklarını hatırlatan Evsile, şöyle devam etti:
"Bu belge, Atatürk'ün daha Anadolu'ya çıkmadan önce lider kadroya mensup diğer kişilerin İstanbul'da birkaç defa bir araya gelip ülkenin durumu hakkında yapmış oldukları değerlendirmelerin de bir sonucu olarak görülür. Burada bazı tespitler yapılmıştır. Bunlardan birincisi, İstanbul'da siyasi istikrarın olmadığı. Çünkü Mondros Mütarekesi'nin imzasından Atatürk'ün Samsun'a çıktığı tarihe veya Amasya Tamimi'nin yayımlandığı tarihe gelinceye kadar 8 ayda beş hükümet işbaşına gelip geçmiştir ki ortalama bir hükümetin ömür süresi 1,5 aya kadar düşer. Bu ciddi anlamda bir istikrarsızlık demektir."
Bölgenin güvenlik sorunu da bulunduğunu, özellikle Orta ve Doğu Karadeniz bölgesinde Pontus çetelerinin bölgenin güvenliğini tehdit eden faaliyetleri olduğunu anlatan Evsile, "Atatürk'ün, daha Samsun'da bulunduğu sırada Pontus çetelerinin faaliyetleri hakkında İstanbul'a göndermiş olduğu raporlar vardır. Elbette Amasya'da da bu konu ile ilgili değerlendirmeler yapılmıştır. Bölgenin güvenlik probleminin çözümü ile ilgili düşünceler gündeme getirilmiştir. Atatürk Amasya'ya geldiği zaman sorduğu ilk soru, 'Burada bir müdafaa-i hukuk cemiyeti var mıdır?' olmuştur. 'Yok' cevabının verilmesi üzerine hemen kurulmasını talep etmiş, 2 gün sonra 14 Haziran 1919'da Atatürk'ün yönlendirmeleriyle Amasya Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin kurulum faaliyetlerine başlanmıştır." ifadelerini kullandı.
