SON MÜHÜR - BALAMİR YILDIZ / Sıcak duman, zehirli gazlar ve kimyasal maddeler, solunum yolu ile alındığında solunumsal yanıklara neden olabiliyor. Bu tür yanıklara zamanında müdahale edilmesi, hastaların hayati tehlikelerini en aza indirmek açısından büyük önem taşıyor. İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Ana Bilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Emine Yıldırım, solunumsal yanıklarda hastanın durumunun stabil hale getirilmesinin ve solunumunun devamının sağlanabilmesi için havayolunun açık olmasının kritik bir faktör olduğunu belirtti.

Solunumsal yanıklarda havayolu açıklığı sağlanmalı

Sıcak duman, zehirli gazlar ve kimyasal maddelerin solunum yoluyla alınması sonucu oluşan solunumsal yanıklara müdahale, profesyonel sağlık hizmetinin çok önemli bir parçası olarak öne çıkıyor. Doç. Dr. Emine Yıldırım, solunumsal yanıklarda öncelikle hastanın genel durumunun stabil hale getirilmesi gerektiğini vurguladı. “Hastanın solunumunun devamı için havayolunun açık olması sağlanmalıdır. Solunan zararlı maddenin etkisi ile solunum yolları tıkanabilir. Bu yüzden hastayı yanığa sebep olan maddenin ve azalan oksijen alımının zararlarından korumak gerekir.” diyerek, solunum yolunun tıkanmasının kritik bir durum olduğunu ifade etti.

Genel cerrahi müdahaleler ve multidisipliner yaklaşım

Doç. Dr. Yıldırım, yanıkların tedavisinde genel cerrahinin rolüne de değindi. Ciddi ve kapsamlı yanık vakalarında genel cerrahinin önemli bir yer tuttuğunu belirten Yıldırım, “Çoğu yanık vakasında ilk yardım ve tedavi genel cerrahlar tarafından yapılır. Ancak ciddi yanıkların tedavisinde birden fazla uzmanlık dalını ilgilendiren multidisipliner bir yaklaşım gerekebilir. Bu uzmanlık dalları arasında plastik cerrahi, yoğun bakım ve enfeksiyon hastalıkları uzmanları bulunur.” dedi.

Hayati tehlike oluşturan yanıklara cerrahi müdahale gerekiyor

Yanıkların şiddeti arttıkça cerrahi müdahale gerekliliği de artıyor. Geniş yüzeyli, derin ve hayati tehlike oluşturan yanıklarda ilk müdahalenin cerrahlar tarafından yapıldığını belirten Yıldırım, bu tür durumlarda sıvı tedavisinin de önemli bir rol oynadığını söyledi. “Yanığa bağlı şok riski olan hastalarda sıvı tedavisi ile dolaşım sistemine ait parametrelerin düzenlenmesi sağlanır. Yanık alanındaki ölü dokular cerrahi olarak temizlenir. Enfeksiyon riskini azaltmak ve yara iyileşmesini hızlandırmak için müdahale edilir.” diyerek bu tür yanıklara yönelik cerrahi müdahalelerin hayati önem taşıdığını ifade etti.

Yanık merkezlerine nakil ve plastik cerrahi desteği

Yanıkların tedavisinde sadece ilk müdahaleler yeterli olmuyor. Yanığa bağlı organ hasarı ve organ yetmezliği riski olan hastaların yanık merkezlerine nakledilmesi gerektiğini belirten Yıldırım, “Yanığa bağlı organ hasarı-organ yetmezliği beklenen hastaların ileri bakım ve tedavi için yanık merkezlerine nakli planlanır. Gerekirse plastik ve rekonstrüktif cerrahi desteği ile yanıklı alana doku nakli yapılır veya kontraktür adı verilen gergin doku iyileşmelerinin ve buna bağlı harekette kısıtlanmanın tedavisi düzenlenir.” diye konuştu.

Kimyasal yanıklarda hızlı müdahale şart

Kimyasal yanıklara da dikkat çeken Yıldırım, bu tür yanıklarda maddelerin hızla vücuttan uzaklaştırılması gerektiğini söyledi. Kimyasal yanıkların cilt, göz veya mukozal dokularda asit ya da alkali maddelerle temas sonucu meydana geldiğini belirten Yıldırım, “Hasara sebep olan madde hızla vücuttan uzaklaştırılmalı, cilde temas varsa bol su ile yıkanmalıdır. Bu maddeler ağız yolu ile alınmışsa, alınan maddeye özgü müdahale edilmelidir.” uyarısında bulundu.

Yanıklarda hatalı müdahalelere dikkat edilmeli

Yanık tedavisinde yapılan hatalı müdahalelerin, iyileşmeyi geciktirdiği ve komplikasyon riskini artırdığına dikkat çeken Doç. Dr. Emine Yıldırım, yanlış yapılan müdahalelere ilişkin şu uyarılarda bulundu: “Yanık üzerine diş macunu, yağ gibi maddeler sürülürse bir tabaka oluşturur ve hasarı artırır, bazen de enfeksiyona sebep olur. Kabarcıkları yani büller profesyonel sağlık hizmeti veren birisinin değerlendirmesi yapılmadan patlatıldığında doğal bir bariyer ortadan kaldırılıp enfeksiyon riski artırılır. Doğrudan buz uygulanırsa dokuları daha fazla soğutarak kan dolaşımını bozabilir. Yapışmış giysileri zorla çıkartılırsa doku hasarı artar, kanama olabilir. Yanık bölgesine steril olmayan malzemeler ile pansuman yapılırsa enfeksiyon riski artar.” diyerek hatalı müdahalelerin sonuçlarına dikkat çekti.

Yanık tedavisinde enfeksiyon önlenmeli

Yanık tedavisinde dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli nokta da enfeksiyonun önlenmesidir. Yıldırım, yanık bölgesinin düzenli olarak temizlenip pansuman yapılması gerektiğini belirtti. “Yanığın ilerlememesi için ilk yardım önlemleri alınmalı ve enfeksiyon önlenmelidir. Yanık bölgesi düzenli olarak temizlenip pansuman yapılmalı, varsa ölü dokular temizlenmelidir. Doktor tarafından önerilen ürünler ile nemli tutulmalı, vücudun sıvı kaybı gerekirse damardan verilen sıvılarla yerine konulmalıdır.” diyerek tedavi sürecinin nasıl yönetilmesi gerektiğini anlattı.

Yanık sonrası fizik tedavi ve cerrahi müdahaleler

Yanıklara bağlı ağrıların giderilmesi ve iyileşme sürecinin desteklenmesi de önemli bir nokta. Yıldırım, bu konuda şunları söyledi: “Yanığa bağlı ağrı kesilmelidir. Yanığa bağlı izler ve ciltte oluşan kontraktür adı verilen eklem hareketini kısıtlayan gergin bant benzeri oluşumlar önlenmelidir. Gerekirse cerrahi müdahale veya fizik tedavi uygulanmalıdır.”