SON MÜHÜR - ALPER TEMİZ / Türkiye'de gübrelerin izlenebilirliğini sağlamak ve patlayıcı yapımında kullanılmalarını engellemek amacıyla kurulan Gübre Takip Sistemi (GTS), Aralık ayında farklı bir krizle gündeme gelmişti. Gübrelere eklenen barkod etiketlerinin piyasaya sürülmediği ve barkod sağlayan tek firmanın elindeki ürünleri daha yüksek bir kârla satmaya hazırlandığı bilgisine ulaşılmıştı. Konuyu Kâr amacıyla ürünü bekletti, üretimde krize neden oldu! başlığıyla dile getirdiğimiz haberde gündeme getirmiştik. Barkodsuz gübrelerin çiftçiye ulaştırılmaması ise tarım sektörünü Aralık ayı içerisinde kısa süreliğine olumsuz etkilemişti. Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan edinilen kulis bilgisinde etiketleri üretmekle yetkili tek firmanın, etiketleri vermediği ve yılbaşında yaşanacak fiyat artışlarını beklediği kaydedilmişti. Ocak ayı itibarıyla eski fiyattan üretilen ve satılması gereken etiketler zamlandı. Yüzde 20’lik bir artışın yaşandığı GTS etiketleri, üreticilere ve çiftçilere bir mali yük daha getirdi.
Yüzde 20’lik zam ve yeni barkod fiyatları şöyle;
A tipi 50 kilogram gübrede birim fiyatı 27,95 lira olan barkodun ton fiyatı 559 liraydı. Yüzde 20’lik zamla birlikte A tipi 50 kilogram gübrede barkod birim fiyatı 33,54 liraya yükselirken, ton fiyatı da 670,80 liraya çıktı.
A tipi 25 kilogram gübrede eski barkod fiyatı 23,23 liraydı. Ton maliyeti ise 929,20 liraydı. Yüzde 20’lik zamla birlikte yeni ton fiyatı 1.115,04 liraya çıkartıldı.
A tipi 1000 kilogramda barkod birim fiyatı 560 lirayken, ton fiyatı yeni zamlarla birlikte 672 liraya çıktı.
B tipi 50 kilogramda 7,55 lira olan birim fiyatın ton maliyeti 151 liraydı ve zamla birlikte ton maliyeti 181,20 liraya çıktı.
B tipi 25 kilogramda yine 7,55 lira olan barkod birim fiyatı tonda 302 liradan, 362,40 liraya yükseltildi.
Yeni zamlar GTS sisteminde barkod üretiminde tekel olan firmaya yüksek oranda kâr getirisi sağlarken, üretici, çiftçi ve dolayısıyla tüketicinin de cebi yanacak.
“Maliyetler nedeniyle geleneksel çiftçilik bitiyor”
Ziraat Mühendisleri Odası İzmir Şube Başkanı Dr. Hakan Çakıcı, yeni zamma ve üretici ile tüketicinin cebine yansımalarına ilişkin, Son Mühür’e açıklamalarda bulundu. GTS'ye yapılan yüzde 20'lik zammın en nihayetinde, çiftçilerin üretim maliyetlerini etkileyeceğini belirten Çakıcı, “Ancak bu maliyet tamamen çiftçiye yansımasa da çiftçi üzerinde bir yük oluşturacaktır” dedi. Çakıcı, “Çiftçiler, sanayiciler gibi maliyetleri doğrudan satış fiyatlarına yansıtma imkanına sahip değiller; çünkü fiyatları piyasa belirler. Çoğu zaman çiftçi, ürününü maliyetinin altında satmak zorunda kalır. Son bir yılda gübre fiyatlarında ciddi artışlar yaşandı. Özellikle nitratlı gübrelerle ilgili bazı sorunlar ortaya çıktı ve bu tür gübrelerin kullanımı yasaklandı. Durum değişse de gübrelerin takibi sürüyor. Pek çok gübrede nitrat bulunduğu için bu takip, gübre kullanımını kontrol etmek amacıyla yapılıyor. Bu tür uygulamalar, tamamen faydasız değil. Bir yandan piyasayı denetleme amacı taşıyor. Ancak bu durum aracılar üzerinden çiftçilere ek maliyet olarak yansıyabiliyor.
Teknoloji ve Tarım 4.0 kavramları tarım sektöründe fayda sağlasa da maliyetleri artırıyor. Çiftçilerin bu maliyetlerle baş edebilmesi için daha farklı yöntemlere ihtiyaç var. Örneğin, uygun kredi imkânları sağlamak, sulama sistemlerinde ve su maliyetlerinde çiftçiyi desteklemek gibi adımlar atılmalı. Bu tür destekler, teknolojik maliyetlerin çiftçiler üzerindeki etkisini hafifletebilir. Tarım sektöründe değişim yaşanıyor. Bu gibi maliyetler nedeniyle geleneksel çiftçilik yapanlar giderek azalırken, şehirden köye dönen ve büyük tarım arazileri satın alan sermaye sahipleri veya hobi amaçlı tarım yapan kişiler artıyor. Ayrıca, kiralık arazilerde üretim yapanların sayısı da oldukça fazla. Diğer taraftan tarımda sadece üretim maliyetleri değil, aynı zamanda taşıma maliyetleri de önemli bir yük oluşturuyor. Üstelik bu maliyetler sürekli artıyor. Şimdi bir de GTS maliyetleri buna eklendi. Ancak aracılar, genellikle üretimi yapan çiftçiden daha fazla kazanç sağlıyor. Tarımda sürdürülebilirlik sağlamak için çiftçilerin desteklenmesi ve maliyetlerin dengelenmesi kritik öneme sahip” diye konuştu.
