SON MÜHÜR - ALPER TEMİZ / Ege Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Burcu Türkcan, Türkiye’yi Natech konusunda uyardı. Türkcan, “Doğal afetlerin yalnızca doğrudan etkilerinin değil, tetiklediği zincirleme kazaların da çok büyük ekonomik, çevresel ve insani krizlere yol açıyor. Natech (Natural Hazard Triggering a Technological Disaster), doğal afetlerin endüstriyel tesislerde yangın, patlama ya da kimyasal sızıntı gibi kazalara neden olması durumudur” dedi. Burcu Türkcan, “Bu tür kazalar, doğal afetlerin doğrudan etkilerinden çok daha yıkıcı olabiliyor. Türkiye’de 1999 Kocaeli Depremi ve 2023 Kahramanmaraş Depremleri sonrası yaşanan TÜPRAŞ yangını ve AKSA kimyasal sızıntısı bunun en çarpıcı örnekleridir” diye vurguladı.
Türkiye’de hazırlık eksik
Türkcan, Türkiye’nin bu tür kazalara yönelik ulusal ve bölgesel düzeyde afet yönetim planlarının bulunmadığını belirterek, “Mevcut planlar sadece tesis bazında hazırlanmış. Oysa böyle büyük bir riske karşı kapsamlı ve bütünleşik bir yaklaşıma ihtiyaç var. Ulusal ve bölgesel ölçekte detaylı risk haritaları çıkarılmalı ve önleyici politikalar geliştirilmelidir” dedi. Türkcan, Avrupa Birliği’nin uyguladığı Seveso III Direktifi gibi bir yasal çerçevenin Türkiye’de de benimsenmesi gerektiğini ifade etti.
İzmir’deki durum
İzmir’in birinci derece deprem kuşağında olması ve yoğun sanayi bölgelerine ev sahipliği yapması nedeniyle büyük bir risk taşıdığına dikkat çeken Türkcan, “2020 İzmir Depremi’nde sanayi bölgelerinde önemli altyapı zararları oluştu. Eğer bu tür bölgelerde bir deprem sonrası kimyasal sızıntı, yangın ya da patlama gibi bir kaza meydana gelirse, hem çevresel felaket hem de insan sağlığı açısından telafisi çok zor sonuçlarla karşılaşabiliriz” dedi. Türkcan, özellikle Aliağa’daki petrokimya tesislerinin ve organize sanayi bölgelerinin kritik öneme sahip olduğunu belirterek, bu bölgelerin ciddi bir risk analizi ve önlem planlamasına ihtiyaç duyduğunu vurguladı.
Tarihsel örnekler
Türkcan, Türkiye’nin geçmişte yaşadığı Natech vakalarına da dikkat çekti. “1999 Kocaeli Depremi sonrası TÜPRAŞ’ta çıkan yangın, beş gün boyunca söndürülemedi ve yaklaşık 30 bin ton petrol ürünü yandı. Aynı depremde AKSA Akrilik Kimya Sanayi tesisinde meydana gelen kimyasal sızıntı ise çevreye ve yeraltı sularına ciddi zarar verdi” dedi. Türkcan, 2023 Kahramanmaraş Depremleri’nde İskenderun Limanı’nda yaşanan yangının da Natech risklerine dikkat çekici bir örnek olduğunu söyledi.
Neler Yapılmalı?
Burcu Türkcan, Natech risklerinin azaltılması için kapsamlı bir planlama yapılması gerektiğini belirtti:
“Sanayi bölgelerinde doğal afetlerin tetikleyebileceği kazaları önlemek için risk analizi yapılmalı, bu alanlarda daha dayanıklı yapı standartları uygulanmalı ve güvenlik tedbirleri artırılmalıdır. Ayrıca, tesislerin çevresindeki yerleşim alanlarında halkın bu konuda farkındalığı artırılmalı ve acil durum planları mutlaka düzenli olarak gözden geçirilmelidir.”
Türkcan ayrıca, Türkiye’deki endüstriyel tesislerin büyük kısmının diri fay hatları üzerinde ya da çok yakınında yer aldığını hatırlatarak, “Sanayi bölgelerinin coğrafi yerleşimi nedeniyle Natech riski oldukça yüksek. Bu yüzden ulusal düzeyde detaylı risk haritaları hazırlanmalı ve sanayi bölgelerinin yer seçimi bu haritalar dikkate alınarak yapılmalıdır” dedi.
