Ayşegül Koç/Emekli ve Emekçiler Derneği Başkanı Dilek Ete, Son Mühür TV’de yayınlanan Sıcak Bakış programında Ayşegül Koç’un sorularını yanıtladı. Yaşam şartları ağırlaştı ve emeklinin dayanacak gücü kalmadı diyen Ete; Bayram ikramiyesinin güncellenmesi gerektiğine dikkat çekti. Ete; “3 bin lira ne vicdan olarak uygun ne matematiksel olarak uygun… Bizim beklentimiz 15 bin lira olması yönünde” dedi.
Emekli ve Emekçiler Derneği
Emekli ve Emekçiler Derneği’nden bahseden Ete; “Kamuoyunda EYT olarak bilinen emeklilikte yaşa takılanlar talep ettikleri haklarını uzun uğraşlar sonucu almıştı. EYT Federasyonu Başkanı Gönül Boran Özüpak ve dernek başkanları, ülkenin yıllardır kanayan yarası için mücadelelerini sürdürmüş ve bu mücadele kazanımla sonuçlanmıştı. Özüpak ve beraberindeki EYT için mücadele edenler ile birlikte insanca yaşam hakkı için önemli bir adım attık. Özüpak önderliğinde federasyon kurulması için ilk dernek İzmir’de benim başkanlığımda kuruldu. EYT’de olduğu gibi sorunların çözümü noktasında yine başarılı olacağımıza inanıyorum” dedi.
“Birlikte güçlü oluruz”
Ete; “Tek başına hiçbir şey başaramayız, ancak birlikte güçlü oluruz. İnsanca yaşam hakkı ve çalışma hayatındaki mağduriyetler için kararlılıkla mücadele edeceğiz. Yeni oluşumla birlikte, diğer derneklerin de benzer adımlar atması bekleniyor. Bu gelişmeler, emeklilik ve sosyal güvenlik konularında toplumsal farkındalığın artmasına katkı sağlayacaktır” ifadelerini kullandı.
“EYT’de başardık yine başaracağız”
Emeklilerin haklarını korumak için mücadele edeceklerini belirten Ete; “EYT’de başardık yine başaracağız. Mücadelemiz çalışma hayatı ve emeklilik sisteminde sıkıntıların çözülebilmesi ve aylık bağlama oranlarının düzeltilerek insan onuruna yaraşan emekli maaşlarının olması üzerine olacaktır. Vatandaş geçinemiyor. Ben de emekliyim, biz emekliler ve sabit gelirliler bu ülkenin yıllarca emek vererek taşında toprağında suyunda emeği olan kişileriz. Lütfen ve lütfen tüm sabit gelirlilerin, asgari ücretlilerin, emeklilerin sesini iktidar duysun” diye konuştu.
Emekliler ne istiyor?
Uzun yıllar çalıştıktan sonra hepimizin istediği emekli olup, kimseye muhtaç olmadan geri kalan ömrümüzü tamamlayabilmek diyen Ete; “Yıllarca sabahın erken saatlerinde başlayıp geç saate kadar devam eden bu tempolu çalışmanın sonucunda en azından çalıştığımız dönemdeki alım gücümüz oranında bir emekli aylığı alabilmek için yıllarca çalışıp duruyoruz. Emekli aylıklarının tutarını belirleyen iki temel unsur var. Bunlardan biri çalışma hayatınız boyunca adınıza kaç gün prim yattığı, diğeri ise yatan primlerin tutarının ne olduğudur. Adınıza yatan prim ödeme gün sayısı aylık bağlama oranınızı belirlerken, adınıza yatan prime esas kazançlar ise gösterge ve ortalama yıllık kazancınızı belirler.
Emekli aylığı hesabı yaparken mevzuatımızda üç defa değişiklik yapıldığı için adınıza yatırılan primleri üç ayrı döneme ayırıp hesaplama yapmamız gerekiyor. Emeklilik aylığını hesapladığımız sigortalının; 2000 yılından öncesi için; aylık bağlama oranı (ABO) gösterge tablosu da dikkate alınarak hesaplanır. ABO yüzde 85‘ten fazla yüzde 50 den az olmaz. Aylık bağlama oranı kadınlar için 50 yaştan erkekler içinse 55 yaştan sonra 5000 günü geçen her 240 gün için bir puan artırılır. Yine 5000 günden eksik her 240 gün içinse 1 puan eksiltilir. Aylık bağlama oranına yaşın etkisi sadece 2000 yılı öncesinde etkili oluyor.
2000 yılı sonrasında aylık bağlama oranının tespitinde yaşın bir etkisi olmuyor. 2000-2008 arasında geçen çalışma dönemi için; aylık bağlama oranı toplam prim ödeme gün sayısı içinde adınıza yatan ilk 3600 prim gününün her 360 günü için yüzde üç buçuk, sonraki 5400 günün her 360 günü için yüzde iki ve daha sonra ki her 360 güne yüzde bir buçuk alınarak aylık bağlama oranınız belirleniyor. Aylık bağlama oranında üst sınır da yok. 1/10/2008 Sonrasında Geçen Çalışma Dönemi İçin; aylık bağlama oranı yine toplam prim ödeme gün sayısının her 360 günü için yüzde iki aylık bağlama oranının hesabında dikkate alınıyor.
Emekli aylık hesabınızda sigortalının Ekim 2008 tarihine kadar ödenen prim gün sayısı 3600 günden azsa 3600 günü tamamlayıncaya kadar her 360 güne yüzde 3 aylık bağlama oranına ekleniyor. Yine 3600 gün sonrası her 360 güne ise aylık bağlama oranına yüzde iki ekleniyor. Aylık bağlama oranı karma sistemde yüzde doksanı geçemiyor. Özellikle 8/09/1999 sonrası kadınlarda 50 erkeklerde 55 yaş sonrası aylık bağlama oranına katkı koyan hesaplamanın terkedilmesi emekli aylıklarını düşüren noktalardan bir diğeridir. 2000 yılından sonra sigortalının sistemde daha fazla kalması daha geç emekli olması şartı getirilmiştir. Hem daha fazla prim ödemesi hem de çalışma süresi arttıkça her 360 gün için emekli aylığına yapılan aylık bağlama oranı katkısı düşürülmüştür.
2000 yılı sonrası girişi olanlar için ilk 3600 günün her yılı için yüzde üç buçuk puan verilirken sonra ki 5400 günün her 360 günü için yüzde iki aylık bağlama oranına artış yapılıyor. Toplam prim günü 9000 günü geçtiğinde ise her 360 güne yüzde bir buçuk artış yapılıyor. Adeta bu sistemle kayıt dışı çalışma özendiriliyor.2000 sonrası sigorta girişi olanlar için en az 4500 gün ile emekli olunabiliyor ve bu kadar günle emekli olanın aylık bağlama oranı yüzde 39 oluyor. 2008 yılından sonra sigorta girişi olanlar için durum daha da kötü gün sayısı en az 5400 gün olmak zorunda yani sistemde daha fazla kalmak zorundalar 5400 gün ile emekli olan sigortalının aylık bağlama oranı yüzde otuz oluyor. Özetle biz 2008 yılında emekliden sessiz sedasız alınan hakları geri istiyoruz. 2008 yılında 5510 Sayılı Kanunla aylık bağlama oranlarını %70’den %30'a düşürüldü. Kanundan bu maddenin iptal edilmesini eski haline getirilmesini talep ediyoruz. 2008 yılında 5510 Sayılı Kanunla emeklinin Türkiye’nin gelişme hızından aldığı payı %100 den %30'a düşürüldü. Emeklilerin tamamına seyyanen zam bekliyoruz” açıklamasında bulundu.
“Kim gidecek KYK’da kalacak?”
Emekliler için gündeme gelen, Kredi Yurtlar Kurumu (KYK) yurtlarında emeklilerin yaz aylarında ücretsiz kalarak tatil yapabileceğinin açıklanmasına tepki gösteren Ete; “Bu Ekonomik şartlarda bir emeklinin yol parasını denkleştirip yola çıkması bile imkansız. Siz emekliye bunları verip ama emeklinin de mağdur olduğunu kabul edip yasal düzenlemeye gitmeyi hiç düşünmezseniz olmaz. Temmuz ayında maksimum yüzde 25’lik bir enflasyon farkı oluşacak mevcut verilere baktığımızda. Ben emeklilere milyonlar versinler demiyorum. Kim gidecek KYK’da kalacak? Oraya emekli kişi nasıl gidecek, bir sağlık sorunu olursa ne olacak? Orası gençlere göre kurulmuş. Yaşlıları oraya nasıl götüreceksiniz? Bu sistem emeklilere uymaz” dedi.
“Pazar günü Tandoğan’dayız”
CHP’nin pazar günü Tandoğan Meydanı'nda yapacağı Büyük Emekli Mitingi’ne katılacaklarını söyleyen Ete; “Katılımın fazla olmasını umuyorum. CHP Konak İlçe Başkanlığı bizlere otobüs sağlayacak ve orada olacağız. Bıçak kemiğe dayandı. Ne kadar yoğun katılım olursa sesimizi o denli fazla duyurabiliriz” ifadelerini kullandı.
“Bayram ikramiyesi 15 bin lira olmalı”
Bayram ikramiyesinin güncellenmesi gerektiğine dikkat çeken Ete; “Bayram ikramiyesi 15 bin olmalı. 3 bin lira ne vicdan olarak uygun ne matematiksel olarak uygun… 3 bin lira nedir? Buna bayram ikramiyesi demeyin. Ben sana marketten bir file doldurdum desinler daha iyi. Bu bayram ikramiyesi değil. İnsan utanır o rakamı söylerken” ifadelerini kullandı.
