Ay’ın yüzeyi, sıcaklık dalgalanmaları açısından oldukça dramatik bir yapıya sahiptir. Michigan Üniversitesi’nden astronomi profesörü John Monnier’e göre, Ay’da sıcaklıklar gündüzleri 100 santigrat derecenin üzerine çıkarken, geceleri eksi 100 santigrat dereceye kadar düşebiliyor. Bu, Ay yüzeyinde inanılmaz sıcak ve soğuk koşulların ardışık olarak yaşandığı anlamına geliyor.
Dünya'nın aksine Ay’da sıcaklığı dengeleyen bir atmosfer bulunmadığından, Ay doğrudan güneş ışığına maruz kaldığında aşırı derecede ısınırken, gölgede kaldığında hızla soğuyor. Ayrıca, Dünya’daki okyanusların aksine, Ay’da enerjiyi emip yavaşça serbest bırakacak bir su kütlesi de bulunmuyor.
NASA tarafından yapılan ölçümlere göre, Ay’ın ekvator bölgesinde sıcaklık, güneş ışığı altında 121 santigrat dereceye kadar çıkabiliyor. Geceleri ise sıcaklık eksi 133 santigrat dereceye kadar düşüyor. Ay, Merkür’den sonra Güneş Sistemi’ndeki en aşırı sıcaklık değişimlerine sahip gök cismi olarak biliniyor.
Ay’ın Kutuplarında Sabit Gölge Alanları
Ay’ın kutuplarında durum biraz daha farklı. Güneş, bu bölgelerde ufkun hemen üzerinde ya da altında kalır ve sürekli uzun gölgeler oluşturur. Bu nedenle bazı kraterler, sürekli gölgede kalarak hiç güneş ışığı almaz. Bilim insanları, bu kraterlerde hapsolmuş buz parçacıkları bulunabileceğini düşünüyor. Eğer bu doğruysa, gelecekte Ay’da insan yaşamı için bu buz parçaları kritik bir kaynak olabilir.
Ay’ın Toprağı Isıyı Nasıl Koruyor?
Ay yüzeyinde bulunan ince toprak tabakası olan regolit, iyi bir izolatör görevi görüyor. Gündüzleri aldığı sıcaklığı uzun süre koruyabilen bu tabaka, geceleri de soğuk havayı içeride tutabiliyor. Apollo 15 ve Apollo 17 görevlerinde yapılan ölçümlerde, Ay yüzeyinin 35 santimetre altındaki sıcaklığın yüzeye göre 40 ila 45 kelvin daha sıcak olduğu tespit edildi. Bu durum, Ay yüzeyinin alt katmanlarının sıcaklık dalgalanmalarından daha az etkilendiğini gösteriyor.
Gelecekte Ay’da Yaşam İçin Ne Gerekli?
NASA, 2009 yılında fırlattığı Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO) ile Ay yüzeyindeki sıcaklıkları detaylı şekilde ölçüyor. Temmuz 2022’de yapılan ölçümlerde, bazı çukurların gölgeli alanlarında sıcaklıkların 17 santigrat derece civarında sabit kaldığı tespit edildi. Bu durum, bu bölgelerin gelecekte insan barınağı için kullanılabileceğini düşündürüyor. Ancak Ay yüzeyinde bazı gölgeli bölgelerin, güneş sistemindeki en düşük sıcaklıklara ulaşabileceği de ifade ediliyor. Güney kutbundaki kraterlerin bazılarında sıcaklık, eksi 248 santigrat dereceye kadar düşebilir.
Uzmanlar, gelecekte Ay’da bir üs kurulacaksa, bu üssün aşırı sıcaklık değişimlerine dayanıklı olması gerektiğini vurguluyor. Ayrıca regolitin ısıyı nasıl ilettiğini anlamak, bilimsel araçların aşırı ısınmasını önlemek açısından büyük önem taşıyor. Monnier’e göre, “Ay’da kalıcı bir yerleşim veya bilimsel araştırma merkezi inşa etmek istiyorsak, sıcaklık değişimlerini detaylı şekilde bilmemiz ve buna uygun ekipman geliştirmemiz gerekiyor.”
