Türkiye, ilk kez uzayda tohum ıslahı çalışması başlattı. Ege Üniversitesi öğretim üyeleri Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ve Doç. Dr. Barış Uzilday tarafından gerçekleştirilen projeler, Çin Ulusal Uzay İdaresi'nin gönderdiği "Shijian-19" uydusunda yer aldı. Proje kapsamında uzaya gönderilen nohut tohumları, kozmik radyasyon etkisiyle mutasyona uğrayarak, susuzluğa dayanıklı nohut çeşitlerinin üretimine katkı sağlayacak.
Tarım ve gıda güvenliği açısından önemli bir adım
Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ve Doç. Dr. Barış Uzilday, uzayda gerçekleştirilen mutasyon ıslahı çalışmasıyla, kuraklık stresine dayanıklı nohut çeşitleri geliştirmeyi hedefliyor. Bu çalışma, çevresel streslere ve hastalıklara dayanıklı yeni çeşitlerin oluşturulmasında tarım ve gıda güvenliği açısından önemli bir adım olarak görülüyor. Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü işbirliğiyle yürütülen proje, Sarı-98 nohut tohumları üzerinde yapılacak. EÜ Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, akademisyenleri tebrik etti.
Türk Uzay Ajansı koordinesinde, Çin Ulusal Uzay İdaresi’nin çağrısı üzerine kabul edilen iki proje, uzay ortamından yararlanarak tarımsal ıslah çalışmalarına imza attı. "Arabidopsis thaliana’da ER Stresi Toleransı İçin Gen Keşfi" ve "Nohutta Kuraklık Stresine Toleransı Artırmak İçin Uzay Islahı" projeleri, Shijian-19 uydusunda yer alarak uzay yolculuğunun ardından dünyaya geri döndü. Bu çalışmalar, Türkiye’deki ilk uzay ıslahı projeleri olma özelliği taşıyor.
Uzayda gerçekleştirilen tohum ıslah çalışması, 5 yıl sürecek bir proje olarak planlanmıştı. Yaklaşık bir kilogram nohut tohumu, vakum altında kalarak kozmik radyasyona maruz bırakıldı. Doç. Dr. Barış Uzilday, bu radyasyonun tohum hücrelerinde genetik değişikliklere yol açtığını ve bu değişikliklerin kalıcı olduğunu belirtti. Uzilday, “Artık yeryüzüne geri döndürüp bitkileri büyüttüğümüz zaman bu genetik değişiklikleri taşıyan bitkiler elde etmiş oluyoruz.” ifadelerini kullandı.
Uzay ıslahı çalışmaları hakkında bilgi aktaran Doç. Dr. Barış Uzilday, “Uzay ıslahı, tohum ve bitki hücrelerinin uzaydaki kozmik radyasyon ve mikro yerçekimi gibi koşullara maruz bırakılarak mutasyonlar geliştirmesini sağlama sürecidir. Uzayda oluşan bu mutasyonlar, dünyada yapılan klasik ıslah çalışmalarında elde edilemeyen genetik çeşitliliği sağlayabilmektedir. Bu yöntem, özellikle çevresel streslere ve hastalıklara dayanıklı, verimi veya besin değeri yüksek yeni çeşitler geliştirmek için kullanılmaktadır ve tarım ve gıda güvenliği açısından önemli bir araçtır. Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya ve ABD bu alanda önemli çalışmalara sahiptir. Geri döndürülebilir uydu programını 1970’lerde başlatan Çin Halk Cumhuriyeti 2006 yılında sadece uzay ıslahı için geliştirilmiş Shijian-8 (SJ-8) uydusunu fırlatmıştır. Bu görev, Çin Halk Cumhuriyeti’nin uzay ıslahı alanındaki çalışmalarında önemli bir adım olmuş ve daha sonra Shijian-10 ve Shijian-19 gibi uydularla devam eden uzay biyoteknolojisi araştırmalarına temel oluşturmuştur” dedi.
Türkiye, Uzayda Tarımda Yeni Bir Çağ Açıyor
Yerli ve yüksek protein içeren nohutlar, 13 gün boyunca uzayda kalarak mutasyona uğradı. Türkiye'ye gönderilen nohut tohumları üzerindeki çalışmalar devam ediyor. Çin'in fırlattığı uyduyla farklı ülkelerden yaklaşık 300 kg tohum uzaya gönderilmişti, bunlardan 1 kilogramı Türkiye'ye ait nohutlardı. Bu çalışma, kuraklığa daha dirençli nohut çeşitleri geliştirmeyi amaçlıyor. İklim değişikliği ve su kaynaklarındaki azalma göz önünde bulundurularak, susuzluğa dayanıklı tohumların üretilmesi büyük önem taşıyor. Tohumlar, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü'nde ekilecek.