Uçağın uçmasında önemli bir rol oynayan hava akışının bozulması, uçağın sarsılmasına, sallanmasına ve dengesini kaybetmesine yol açar; bu duruma türbülans denir. Hava cebi olarak da bilinen türbülans, uçağın ani irtifa kaybetmesine neden olabilir. Bu durum, uçağın sallanmasına, yüksek seslerin meydana gelmesine ve yolcuların endişe duymasına sebep olur. Sonuç olarak, uçak içinde doğal olarak bir panik havası oluşur.
TÜRBÜLANS NEDEN OLUR?
Uçağın hareket etmesini sağlayan unsurlardan biri, atmosferimizdeki havanın sürekli hareket halinde olmasıdır. Uçağın stabil bir şekilde uçuşuna devam edebilmesi için kanatlarının alt ve üst kısmından geçen hava akımının düzenli olması gerekmektedir. Bu düzenin bozulması ve uçağın hava boşluğuna girmesi, türbülansa neden olur. Türbülansın tek bir nedeni yoktur. Kuvvetli rüzgarlar, sıcak ve soğuk havanın yer değiştirmesi, bulutlar gibi etkenler havada hareketlilik yaratır ve bu durumlar ufak sarsıntılara neden olabilir. Yüzey koşulları ve meteorolojik faktörler de eklendiğinde, düşey hava akımlarının olduğu noktalarda hava boşlukları meydana gelir ve bu da türbülansa yol açar.
Türbülansın oluşmasında birçok parametre vardır. Hava çalkantısının nedenlerine de bağlı olarak aşağıdaki 4 türe ayrılır:
Konvektif:
Yüzeyle temas halindeki havanın farkı oranlarda ısınmasına neden olan yer yüzeyinin dengesiz ısınması sonucu oluşur. Bu türdeki bir türbülans çoğunlukla şiddetli hava koşulları ile bağlantılıdır.
Mekanik:
Dünya yüzeyine yakın havanın binalar, ağaçlar ve düzensiz araziler gibi engellerin üzerinden geçerken bozulmasıyla oluşur. Rüzgar hızı ne kadar yüksek ve engel ne kadar pürüzlü olursa türbülans o kadar büyük olur.
Dağ Dalgası:
Dağlar, rüzgar etraflarından ve aralarından akmaya çalışırken türbülansa neden olur. Rüzgâr yukarıdan aktığında, yerçekimi dalgaları olarak bilinen hava dalgalarını oluşturabilir.
Anafor:
Uçuş sırasındaki uçaklar da anafor türbülansı yaratabilir. Bir uçak kaldırma kuvveti oluşturduğunda, 'anafor girdapları' adı verilen çift yönde dönen silindirik hava kütlesi üretir (bunu en tepedeki ana görselde görebilirsiniz). Bunlar, birbirini sırayla takip eden uçaklar için potansiyel bir tehlikedir.
UÇAK TÜRBÜLANSA GİRİNCE NE OLUR?
Hareket halindeki bir uçak, hava akımının bozulması, hava boşluklarının oluşması veya sıcaklık değişimleri gibi durumlara bağlı olarak türbülansa girebilir. Bu durumda uçağın çalkantılı bir şekilde hareket ettiği görülür. Genellikle hava akımının bozulması sonucunda oluşan türbülans, uçağın bir miktar irtifa kaybetmesine neden olabilir. Ancak bazı durumlarda türbülansa giren bir uçak yüzlerce metre irtifa kaybedebilir. Bu nedenle özellikle ilk defa uçakla seyahat eden kişilerin, türbülansın uçağı düşürebileceği veya tehlikeli olabileceği endişeleri taşıdığı görülür.
Uzun süren türbülanslar, uçak yolcularının endişelenmesine neden olabilir. Ancak uçaklar, her türlü türbülansa karşı hazırlıklı olan hava taşıtlarıdır. Her pilot, eğitim süreci boyunca şiddetli türbülansları yönetme becerisi kazanır. Dolayısıyla türbülansın uçağın düşmesine neden olmadığı ve yolcuların emniyet kemerlerinin takılı olduğu sürece tehlikeli bir durum oluşturmadığı söylenebilir.