Bugün Osmanlı Döneminin ilk müslüman kadın dergisi Şüküfezar'ın öyküsünü anlatacağım. Ancak başlamadan önce bir anma töreni ve davetini paylaşmak istiyorum...
EFSANE SÜVARİ YILDIRIM KEMAL'İ ANIYORUZ...
Kurtuluş Savaşında canlarını feda eden birçok adını bilmediğimiz kahramanlarımız var. Bunlardan biri de Efsane Süvari Yıldırım Kemal... İzmir'de doğmuş verdiğimiz kurtuluş mücadelesi sırasında Afyonkarahisar'da Şehit olmuştur. Bu sembol ismi her yıl Ağustos ayının 28’ inde askeri törenle anmaktayız.
Şehitliğin bulunduğu köy Afyonkarahisar, Sinanpaşa kaymakamlığına bağlı Yıldırım Kemal Köyündedir.
Yıldırım Kemal köyünün aynı adı taşıyan bir de derneği bulunmakta. Derneğin başkanı ve köy muhtarı İzmir’de doğmuş büyümüş ve daha sonra Kurtuluş Savaşında canını süvari birliği şehit düşmüş kahramanımızı İzmir halkı tanımıyor diyor. Her yıl olduğu gibi köy muhtarı tüm İzmirlileri anma törenine davet ediyorlar. Ben orada olacağım sizi de bekliyorum. Görüşmek üzere...
Konumuzla geri dönelim. Müslüman kadınların çıkardığı ilk dergiden söz etmeye başlayalım.
ÇİÇEK BAHÇESİ...
Erkek egemen topluma başkaldırı anlamında büyük bir adım atamak için 1886 yılında yayın hayatına başladı. 19. yüzlılın yarısında o dönemin aydınlarından Maarif Nazırı Münif Paşa'nın kızı Arife Hanım ve arkadaşları Münire, Fatma Nevber, Fatma Nigar ve Fatma Naima isimli kadınların da yazılarına yer veriliyor. Dergi okuyucu mektupları şekilenmesinde yardımcı olmuştur. Bu mektupları yazanların çoğunun da derginin yazarları gibi, dönemin öğretmen okulu olan Daru’l Muallimat’ tan mezun oldukları görülüyor.
Arife hanım ve arkadaşları derginin ilk çıkan saysında " Biz saçı uzun, aklı kısa denilerek erkeklerin alaycı gülüşlerine hedef olan bir tayfayız. Erkekliği kadınlığa, kadınlığı erkekliğe tercih etmeyerek bunun aksini ispat etmeye çalışacağız” Şüküfezar ilk müslüman kadın dergisi olarak yayın başlamıştır. Osmanlı’nın son dönemlerinde, kadınlar hayatın her alanında kendilerinin de var olduklarını vurgulayan çalışmalara imza attılar. İnsanlığın ilerlemesi için ilim ve eğitimin önemine yazılarında vurgu yapmaktadır. Kadın ile erkeğin eşit haklara sahip olduklarını savunuyorlardı. Şüküfezar ( Çiçek Bahçesi ) o dönem babaları ya da eşlerinin ismleri ile değil kendi isimlerini kullanarak yazılarını okurlarına sunuyorlardı. Şüküfezar'ı kendisinden önceki ve sonraki birçok dergiden ayıran en önemli özelliği kadınların ev içindeki yaşamının dışarıda çalışarak sürdürebileceğini de göstermiş oldular.
FARKLI BİR DERGİ...
Diğer dergilerde yer alan yazılar genel olarak çocuk eğitimi, evlilik, ahlak, ev idaresi, çocuk bakımı ve sağlığı, moda gibi daha çok kadınların ilgi ve görev alanlarına giren öğretici, eğitici konular hakkındaydı. Kadın iyi bir eş, iyi bir anne olarak tanımlanıyordu. Şükûfezar’da ise kadınların bu konulardaki eğitimine dair tek bir yazı bulunmaması kayda değerdir.
Şükûfezar’ın yazarları, daha çok kadınların da hayatın içinde var olduğunu, onların da okuduklarını, yazdıklarını göstermek istemiş, erkek-kadın karşılaştırması yapmak yerine, yaptıkları ve ürettikleri ile gündeme gelmek istemişlerdir. Erkeklerin söz sahibi oldukları alanlarda kadınlarında olabileceğini kendilerininde onlar gibi birçok meslelelerle kadınlarında ilgilenebileceğini göstermektedirler.
Osmanlı döneminde yayınlanmış olan kadın dergisi bulunmaktadır. Rum ve Ermeni gibi kesimin çıkardığı dergilerdir.
DÖNEMİN KADIN DERGİLERİ...
1845, Kypseli (Petek), Efrosini Samarcidis, ilk Rum kadın dergisi
1862, Gitar, Elbis Gesaratsyan, ilk Ermeni kadın dergisi
1886, Şukûfezar, Arife, ilk müslüman kadın dergisi
1913, Kadınlar Dünyası, Ulviye Mevlan, Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşayan tüm kültürlerden kadınlara yönelik ilk feminist kadın dergisi
1920, Diyane (Annemiz), Seza Polar, ilk Çerkes kadın dergisi
şeklinde sıralanabilir.
ESİN KAYNAĞI...
Fakat müslüman kadın dergisi yoktur.
Şüküfezar ilk müslüman kadın dergisi olmanın yanısıra günümüzde çıkan birçok kadın dergisine de esin kaynağı olmuştur. Derginin sadece yıl olarak tarih verildiğinden hangi aralıklarla yayımlandığı bilinmemektedir. İlk sayı 15 günde bir yayınlanacağı belirtilmiştir. Şüküfezar'ın beş sayısı günümüze ulaşmıştır. Her sayı 16'şar sayfa olamak üzere, beş sayını toplam 80 sayfadır. O dönemin takvimine göre ilk sayısı 1301 tarihine sonraki dört sayısı ise 1303 tarihine aittir. Bu sayıların tamamı Erzurum Atatürk Üniversitesi'ne ait Kütüphanede Özege Kolleksiyonu'nda bulunmaktadır.
KADINLARA ÖZEL..
Şüküfezar dergisinin beş sayısının kapağında şair Vasvi'ye ait şiirle, kadınlara şöyle seslenilmektedir. "Ebedin gönül ehli tarafından bin bir çeşit çiçeğin rengarenk açtığı bahar mevsimine tercih edildiğini, çünkü edep çiçeklerinin kokusunun solmayacağını ifade ederek yayına başlar."
Ey talebe-i safa-yı mana
İm'an ile edep şemimi bitmez
Tercih eder ehl-i dil bahara Şeyh Vasfi
(Ey gerçek mananın talebesi
Çiçek bahçesine (Şüküfezara) dikkat ile bak. Edep çiçeklerinin kokusu solmaz
Gönül ehli, edebi bahara tercih eder)
