Atatürk ve geometri

Adnan Yamaç

13.10.2021 - 16:36 Yayınlanma

10.03.2023 - 22:50 Güncelleme

Değerli okurlarım, bir kitaptan söz edeceğim sizlere bugün.
Önemli bir kitaptan...
Kitabın ismi : Geometri.
Yazarı : Mustafa Kemal Atatürk.
Büyük Önder'in matematik dersine olan ilgisini ve kabiliyetini hepimiz biliriz.
Küçük Mustafa'nın adının, Mustafa Kemal oluşunun öyküsünü de...
Kim vermişti Kemal ismini Atatürk ’e ? Hepimizin bildiği gibi...
Matematik Öğretmeni Yüzbaşı Mustafa Efendi.
Şöyle diyordu Matematik Öğretmeni :
“ Oğlum senin de ismin Mustafa, benim de. Bu böyle olmayacak. Arada bir fark bulunmalı.
Bundan sonra senin adın Mustafa Kemal olsun."
Öğrencilik yıllarında en sevdiği dersti matematik, Ulu Önder'in...
....
Ve...
Yıllar sonra...
Vefatından kısa bir süre önce...
1936-1937 yıllarında...
Bir kitap üzerinde çalışmaya başlar Mustafa Kemal...
Bir klavuz kitap...
Farklı ve özgün ...
Adı : Geometri.
Toplam 44 sayfa...
Neler yok ki kitapta :
Açılar...
Üçgenler...
Çokgenler...
Çember ve daireler...
Prizmalar ve piramitler….
Bir çok geometrik ifadenin tanımları...
Ayrıca...
Alan ve hacim hesaplamaları...
Ve...
En önemlisi…
Geometri terimlerinin, BİZZAT KENDİSİ TARAFINDAN TÜRETİLEN TÜRKÇE KARŞILIKLARI...
Mesela...
Şöyle desem :
‘’Müsellesin, zaviyetan-ı dahiletan mecmu’ü 180 derece‘dir ‘’
Sahi...
Ne demek istedim ?
Haydi...
Daha fazla yormayayım sizi :
'’Üçgenin iç açıları toplamı 180 derecedir. ‘’
Başka bir örnek :
‘’Müselles-i mütesaviyü’l-adla, zaviyeleri biribirine müsavi müselles demektir ‘’
Ne mi demek istedim ?
Açıklayalım o zaman :
‘’Eşkenar üçgen, açıları birbirine eşit üçgen demektir. ‘’
Evet Değerli Okurlarım...
Bugün ;
Hendese yerine Geometri,
Müselles yerine Üçgen,
Kutur yerine Çap diyorsak, bunu Atatürk’e borçluyuz .
Şimdi de diğerlerine bir göz gezdirelim dilerseniz :

Bu’ud : Boyut
Mekân: Yer
Feza: Uzay
Satıh : Yüzey
Kutur : Çap
Nısf-ı kutur : Yarıçap
Kavis : Yay
Muhit-i daire : Çember
Mümâs : Teğet
Zâviye : Açı
Re’sen mütekabil zâviyeler : Ters açılar
Zâviyetan’ı mütabâdiletân-ı dâhiletan : İç- ters açıllar
Kaaide : Taban
Ufkî : Yatay
Şâkulî : Düşey
Amûd : Dikey
Zâviyetân-ı mütevâfıkatân : Yöndeş açılar
Va’zîyet : Konum
Mustatîl : Dikdörtgen
Muhammes : Beşgen
Müselles-i mütesâviyü’l-adlâ’ : Eşkenar üçgen
Müselles-i mütesâviyü’ssâkeyn : İkizkenar üçgen
Şibh-i münharif : Yamuk
Mecmû : Toplam
Nsbet : Oran
Tenasüb :Orantı
Mesâha-i sathiyye : Alan
Müştak : Türev
Müsavi : Eşit
Mahrut : Koni
Faraziye : Varsayım
Hat : Çizgi
Mukavves : Eğri
Seviye : Düzey
Dılı : Kenar
Muvazi : Paralel-Koşut
Menşur : Prizma
Hattı mail : Eğik
Veter : Kiriş
Re’s : Köşe
Zaviyei hadde : Dar açı
Hattı munassıf : Açıortay
Muhit : Çevre
Kaim zaviyeli müselles : Dik üçgen
Murabba : Kare